We heten je van harte welkom bij Dead River, een solotentoonstelling met nieuw werk van Tanja Engelberts, die op 4 november 2023 opent bij Galerie Caroline O’Breen. Kom langs voor een drankje met ons en de kunstenaar tijdens de opening van 16.00 tot 16.00 uur.
In de jaren vijftig werd de rivier de Rhône dood verklaard. Met de ontwikkeling van de waterkracht namen nieuwe kanalen de oude rivier over, werden er dijken gebouwd tegen overstromingen en werden er dammen opgeworpen, alles ten gunste van de technologie. De Rhône vormde een ideale omgeving voor verschillende kerncentrales en locaties voor de chemische industrie. Het werd een hydraulisch object waar de grenzen tussen natuur en technologie langzaam vervaagden.
De rivier – ooit het symbool van een oncontroleerbare kracht – was overwonnen, maar hoe zou de rivier zichzelf het beste omschrijven? Voor Dead River probeert Tanja Engelberts zich voor te stellen hoe het is om een snelstromende rivier te zijn die langzaam artefacten uit het Antropoceen verzamelt over een traject van 600 kilometer. Geïnspireerd door Bruno Latours The Parliament of Things – waarin de filosoof betoogt dat wetten en politiek niet alleen rond mensen moeten draaien, maar moeten reageren op alle dingen en levensvormen – onderzoekt de kunstenaar de rivier vanuit een animistisch perspectief. Engelberts volgde de snelle stroming van de Rhône van de Middellandse Zee tot aan de bron in de gletsjers van Zwitserland. Het landschap dat ze ontdekte, doordrenkt van chemisch afval, verdwijnt geleidelijk door de gevolgen van klimaatverandering.
Waar de Rhône onderworpen is aan hydraulische en nucleaire technologie, wilde Engelberts haar eigen manier van werken technisch en afstandelijk benaderen. De kunstenaar maakte foto’s en een video vanuit het perspectief van de rivier zelf, waarbij de nadruk lag op de kruising van water en rivieroevers – soms is het een natuurlijke barrière, maar vaker een van steen of beton. Langs deze rivieroevers vond ze een kleiachtige substantie die ze in haar werken verwerkte. Engelberts maakte reliëfs op basis van lasergesneden foto’s van de rivier en drukte de klei er in af. Vervolgens glazuurde ze haar keramische landschappen afkomstig uit de Rhône. Op deze wijze, typisch voor het werk van Engelberts, raken subject en object in het kunstwerk verweven en worden een geheel.
In de video We Exhale volgde Engelberts de rivier van de Middellandse Zee tot aan de bron in Zwitserland, en bracht zijn transformaties, zijn reis en zijn vele stemmen in kaart. Organische materialen waarmee het water gevuld is, worden door chemische processen langzaam afgebroken, waardoor koolstofdioxide (CO2) ontstaat. Welk geluid maakt een rivier bij het uitademen? Verandert dit geluid als de rivier vergiftigd wordt, vervormt en uit zijn natuurlijke staat verdwijnt? Engelberts werkte samen met geluidskunstenaar Liz Harris om gevoelige soundscapes te vormen uit omgevingsgeluid gecombineerd met veldopnames. Samen creëerden ze een poëtisch middel om na te denken over hoe een vergiftigde rivier mogelijk uitademt.
Dead River is gepresenteerd op het internationale festival Rencontres d’Arles 2023 in Arles (Fr) en is tot stand gekomen als site-specific onderzoek tijdens de kunstresidentie The Shelter, in opdracht van FOTODOK en met steun van stichting MIAP.
BIO Tanja Engelberts
Tanja Engelberts (Deventer, 1987) onderzoekt hoe je landschappen die niet meer zichtbaar zijn, kunt documenteren. Deze locaties omvatten kunstmatige eilanden, de uitgestrekte Noordzee of de rivier de Rhône, en houden vaak verband met de fossiele brandstofindustrie. De afgelopen jaren heeft Engelberts zich geconcentreerd op de manieren waarop energieproductie onze landschappen vormgeeft. In haar werk krijgt het verdwijnende landschap vorm door middel van film, print, geluid en tekst waarin de sfeer en beleving van deze plekken wordt vastgelegd.
Tanja Engelberts woont en werkt in Den Haag. In 2021 voltooide Engelberts haar tweejarige residentie aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten, Amsterdam. Ze heeft deelgenomen aan residentieprogramma’s in Canada, de VS en Finland. Haar monografie Forgotten Seas werd in 2023 gepubliceerd door The Eriskay Connection. Recente tentoonstellingen omvatten presentaties in binnen- en buitenland, bij o.a. Robert Capa Contemporary Photography Center, Budapest (HU, 2023); Brandenburgische Gesellschaft für Kultur und Geschichte, Potsdam (DE, 2023; solo exhibition); Rencontres d’Arles, Arles (FR, 2023); Rijksmuseum Twenthe, Enschede (NL, 2023); Het Nieuwe Instituut, Rotterdam (NL, 2023); Brutus, Rotterdam (NL, 2023); Maritiem Muzeeum Zeeland, Vlissingen (NL, 2023); Timespan Heritage Museum, Helmsdale (SCT, 2023). Werk van Engelberts is opgenomen in de collectie van De Nederlandsche Bank, ING, De Brauw, Ucross Foundation, Normec, Nationale Nederlanden, Clifford Chance (UK) and Chelsea College of Art special collections (UK).
